Συντηρητικός; Γιατί όχι;

«Η ​​​​μαύρη βίβλος του κομμουνισμού», συλλογικό έργο Γάλλων ιστορικών με αριστερές καταβολές, είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά το 2001. Το Τείχος του Βερολίνου είχε γκρεμιστεί ήδη πριν από μια δεκαετία, η ευρωπαϊκή αριστερά προσπαθούσε να αποκολληθεί από το κομμουνιστικό της παρελθόν, πλην όμως στην Ελλάδα η ιδέα διατηρούσε ακόμη την αίγλη της. Το έργο πούλησε σχετικά, αλλά δέχθηκε και πάρα πολλές επιθέσεις. Η ιδέα του στηριζόταν σε κάτι τόσο απλό όσο το αυγό του Κολόμβου.

Η κομμουνιστική «αθωότητα» είχε στηριχτεί σε όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα στην αποσπασματικότητα των αφηγήσεων στις οποίες πρωταγωνιστούσε. Κανείς δεν είχε συνδέσει τον λιμό της Ουκρανίας και τους νεκρούς του με τα εκατομμύρια που πέθαναν από πείνα στη μαοϊκή Κίνα όταν ο Μεγάλος Τιμονιέρης αποφάσισε να κάνει το «μεγάλο άλμα προς τα μπρος». Οι συγγραφείς του έργου το τόλμησαν, ενοποίησαν όλα αυτά τα γεγονότα, που αν τα αντιμετώπιζες αποσπασματικά μπορούσες να τα θεωρήσεις και ατυχήματα ή δυστυχήματα. Τα αποτελέσματα υπήρξαν θεαματικά.


Το άθροισμα των θυμάτων της ιστορικής σταδιοδρομίας του κομμουνισμού τον 20ό αιώνα ξεπερνούσε το άθροισμα των θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μόνο στην Κίνα ο λιμός του «μεγάλου άλματος» οδήγησε, κατά τους συγγραφείς του έργου, πάνω από 30 εκατ. ανθρώπους στον θάνατο – 23 αναγνωρισμένα επισήμως από το Κ.Κ. της Κίνας. Θυμάμαι ότι όταν το διάβασα με είχε εντυπωσιάσει ένα σημείωμα του Στάλιν ο οποίος είχε διαγράψει τον αριθμό όσων έπρεπε να εκκαθαρισθούν για να τον στρογγυλέψει σε 5.500. Οταν, μερικά χρόνια αργότερα, είχε προσκληθεί να μιλήσει στο Αριστοτέλειο ο εκ των συγγραφέων του έργου Στεφάν Κουρτουά, ο λόγος του είχε απαγορευθεί από Κνίτες, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το άσυλο που προστατεύει την ελευθερία διακίνησης ιδεών ή τους τραμπουκισμούς.

Ας μην ξεχνάμε ότι στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του αιώνα, οι Ελληνες ευρωβουλευτές όλων των παρατάξεων καταψήφισαν την πρόταση να θεωρηθεί ότι ο κομμουνισμός διέπραξε εγκλήματα όπως ο ναζισμός. Και ο χρόνος έχει σημασία, και το «όλων των παρατάξεων» επίσης. Ποια καλύτερη απόδειξη της ενοχικής στάσης των νικητών του Εμφυλίου απέναντι στους ηττημένους και η εκχώρηση της πνευματικής ηγεμονίας σ’ αυτούς; Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης ακόμη και ο δεξιός πάλευε να αποδείξει πως κατά βάθος είναι κι αυτός αριστερός με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα.

Εκτοτε τα πνεύματα έχουν αλλάξει. Κι αν δεν έχουν αλλάξει, τα σημάδια δείχνουν πως αλλάζουν. Πέρυσι τέτοια εποχή δύο πανεπιστημιακοί ερευνητές, ο Νίκος Μαραντζίδης και ο Στάθης Καλύβας, έγραψαν ένα έργο που τιτλοφορείται «Εμφύλια πάθη». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Εκεί θέτουν 20 ερωτήματα, από τα πιο συνήθη για τον εμφύλιο πόλεμο, στα οποία απαντούν παραθέτοντας αποδεικτικά στοιχεία. Την πρόσφατη έκδοση τη συμπλήρωσαν με μερικά ακόμη ερωτήματα.

Η επίσημη αφήγηση της Αριστεράς, η οποία κυριαρχούσε στα χρόνια της μεταπολίτευσης, στηριζόταν ακριβώς στην αποσπασματικότητα των γεγονότων. «Αλλο το 1943 και άλλο το 1944». Γιατί οι χωροφύλακες χτύπησαν το συλλαλητήριο τον Δεκέμβριο του ’44; Ελα ντε! Οι συγγραφείς αποδεικνύουν πως το ΚΚΕ προετοιμαζόταν για κατάληψη της εξουσίας ήδη από το 1943, και όσα έγιναν το 1944, ακόμη και το 1946 συνδέονται μεταξύ τους. Η μεγάλη εμπορική επιτυχία του έργου αποδεικνύει ότι κάτι όντως έχει αρχίσει να αλλάζει από την εποχή που εκδόθηκε «Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού». Είναι η διαφορά της ιστορικής πείρας από την ιστορική αφήγηση. Η ιστορική αφήγηση είναι κατ’ ανάγκην αποσπασματική. Η ιστορική πείρα είναι το έρμα, λογικό και αισθηματικό, που αφήνει ακόμη κι όταν έχει κλείσει ως αφήγηση.

Η ηγεμονία της κομμουνιστικής αριστεράς στον πνευματικό χώρο υποχωρεί ατάκτως. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ανέλαβαν να τη διαχειρισθούν κάποιοι νεοαριστεροί διανοούμενοι, ημιμαθείς στην καλύτερη περίπτωση, αμαθείς ως επί το πλείστον. Οφείλεται βέβαια στην αναντιστοιχία της με τις πραγματικές συνθήκες. Αργήσαμε κάπως, αλλά αρχίσαμε να το καταλαβαίνουμε. Οι Αγγλοι δεν μας έσωσαν μόνον από τους ναζί. Μας έσωσαν και από τους κομμουνιστές.

«Δογματισμός είναι να ταυτίζεις την αλήθεια με τις αντοχές της σκέψης σου», λέει ο Λίο Στράους στο «Φυσικό δίκαιο και ιστορία». Η σκέψη σου αντέχει να φτάσει ώς ένα σημείο, αυτό το χρίζεις αλήθεια και από εκεί και πέρα το υπηρετείς. Αν μάλιστα η σκέψη σου έχει καλλιεργηθεί από την «ημετέρα παιδεία», κοινώς είναι αλλεργική στην ανάληψη της δικής της ευθύνης, τότε δεν σου κάνει κόπο να σκεφτείς ότι «για όλα φταίνε οι άλλοι».

Δεν είμαι εκπαιδευτικός και, ως εκ τούτου, δεν με ενδιαφέρει το βαθύ κράτος που διοικεί την εκπαίδευση. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι να απαλλαγούν οι νεότερες γενιές από τους δογματισμούς των σκοτεινών αιώνων της μεταπολίτευσης και να αποκτήσουν μια ιστορική πείρα που θα τις απελευθερώσει από το σάβανο της κομμουνιστικής επικυριαρχίας. Και περιμένω από τις δημοκρατικές δυνάμεις να εκπονήσουν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με αυτόν τον στόχο. Χρειάζεται, βέβαια, πρώτα να βγάλουν από πάνω τους τη σκουριά της μεταπολίτευσης, τις ενοχές απέναντι στην Αριστερά, την απαξίωση του συντηρητικού στο όνομα κάποιας προόδου η οποία θεμελιώνει τον νέο δογματισμό. Συντηρητικός; Γιατί όχι; Η Ελλάδα χρειάζεται μια μεγάλη συντηρητική μεταρρύθμιση, αυτή που θα κρατήσει τους καρπούς της ιστορικής της πείρας και θα πετάξει τα τσόφλια.

ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ ΧΩΡΙΣ ΟΡΙΑ: Εξαιρετικά αφιερωμένο στα ορφανά του Στάλιν της πόλης μας. Ο αρθρογράφος της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ μας έχει συνηθίσει άλλωστε σε κείμενα "διαμάντια" όπως το παραπάνω.