ΔΙΟΜΗΔΗΣ ΣΠΙΝΕΛΛΗΣ
Δύο ρεπορτάζ της «Κ» στις 22 Μαρτίου αναδεικνύουν τη σημαδεμένη τράπουλα την οποία έχουν στα χέρια τους οι πολίτες απέναντι σε ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Σε μια δύσκολη για όλους μας εποχή, εύχομαι να ωθήσουν την κυβέρνηση στις απαιτούμενες διορθωτικές κινήσεις.Το πρώτο ρεπορτάζ αφορά τις μονομερείς αλλαγές στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος. Φαίνεται ότι ορισμένες εταιρείες προμήθειας ρεύματος, ενώ είχαν συνάψει συμβόλαια με καταναλωτές για σταθερό κόστος και συγκεκριμένη διάρκεια, τώρα τα αναθεωρούν μονομερώς, επικαλούμενες διάταξη που τους το επιτρέπει λόγω αλλαγής των όρων λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού. Αν και μη ειδικός, καταλαβαίνω ότι η αλλαγή των όρων λειτουργίας αναφέρεται σε νέες διατάξεις, όπως θα μπορούσε να είναι η επιβολή εξόφλησης σε ενδιάμεσο τραπεζικό λογαριασμό για να αποφεύγονται τα «φέσια» των προμηθευτών στους δήμους. Αντίθετα, οι (υψηλές είναι η αλήθεια) χονδρικές τιμές αποτελούν το εμπορικό περιβάλλον λειτουργίας των εταιρειών.
Επιτρέψτε μου εδώ να περιγράψω αδρά πώς λειτουργεί κανονικά μια ελεύθερη αγορά. Οι εταιρείες προμήθειας μπορούσαν να πληρώσουν συμβούλους για να αποτιμήσουν το ρίσκο (και το γεωπολιτικό) των προσφορών τους. Είχαν επίσης τη δυνατότητα να μην προσφέρουν τέτοια συμβόλαια ή να ζητήσουν υψηλότερες τιμές, αποδεχόμενες μειωμένο μερίδιο αγοράς ή χαμηλότερα κέρδη. Επίσης μπορούσαν να αντισταθμίσουν το ρίσκο ανόδου των τιμών ενέργειας αγοράζοντας (ακριβότερα) μακροπρόθεσμα συμβόλαια ή χρηματιστηριακά παράγωγα. Τέλος, για εταιρείες που χάνουν το στοίχημα «υψηλά κέρδη με υψηλό ρίσκο», το καπιταλιστικό σύστημα προσφέρει άλλη μια διέξοδο: μπορούν να κηρύξουν πτώχευση, απελευθερώνοντας πόρους για παραγωγικότερες χρήσεις.
Τι γίνεται στην Ελλάδα; Η αρμόδια Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) εξέδωσε μια ανακοίνωση στην οποία 1.222 λέξεις αφορούν το πώς θα ενημερώνονται οι καταναλωτές για τις μονομερείς αλλαγές (το μέγεθος της γραμματοσειράς!) και μόνο 330 τοποθετούνται άνευρα και με ορολογία «ήξεις αφήξεις» στο αν είναι θεμιτές: «δύνανται να θεωρηθούν ως καταχρηστικές», «ελέγχεται ως προς την καταχρηστική του άσκηση». Με απλά λόγια, η ΡΑΕ μοιάζει να χαϊδεύει τις ισχυρές εταιρείες προμήθειας, αφήνοντας τους αδύναμους καταναλωτές να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους. Αργότερα μπορεί να δούμε τις απερίσκεπτες εταιρείες να στηρίζονται και από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το δεύτερο ρεπορτάζ αναφέρεται στην εξαίρεση από την επένδυση στο Ελληνικό τού σχεδίου δημιουργίας ενός εκπληκτικού ενιαίου πεζοδρόμου – ποδηλατοδρόμου μπροστά στη θάλασσα κατά μήκος της Αθηναϊκής Ριβιέρας. Φαίνεται όμως ότι στο ύψος του Ελληνικού ο ποδηλατόδρομος δυστυχώς δεν σχεδιάστηκε παραθαλάσσια. Επιπλέον, πρόσφατη απόφαση των υπουργείων Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Πολιτισμού μεταφέρει τον πεζόδρομο, που είχε προβλεφθεί ανάμεσα στα κτίρια και στη θάλασσα, σε έναν (πλατύτερο) δήθεν πεζόδρομο που ορίζεται στον δρόμο πίσω από τα παραθαλάσσια κτίρια. Οσοι ζούμε στην Ελλάδα καταλαβαίνουμε ότι χωρίς κοινόχρηστο πεζόδρομο κατά μήκος της παραλίας, αυτή σύντομα θα καταστεί στην πράξη απροσπέλαστη σε όλους εκτός από τους ιδιοκτήτες των κατοικιών. Αντίστοιχο φαινόμενο παρατηρούμε στις πλατείες της χώρας, όπου ο δημόσιος χώρος αρχικά καταλαμβάνεται από τραπεζοκαθίσματα και σταδιακά οχυρώνεται με τέντες, γλάστρες και παραπετάσματα. Καταλαβαίνουμε επίσης ότι ένας ποδηλατόδρομος σε δρόμο εξυπηρέτησης κατοικιών γρήγορα θα μετατραπεί σε χώρο (παράνομης) στάθμευσης διακοπτόμενο από ράμπες και κάδους απορριμμάτων. Και για όσους θεωρούν ότι αυτή η αλλαγή χρειάζεται για να προσελκυστούν αγοραστές, σημειώνω ότι στο Long Beach της Καλιφόρνιας o χτισμένος πάνω στην άμμο ποδηλατόδρομος περνά μπροστά από κατοικίες κόστους 10.000 ευρώ/τ.μ.
Η ΡΑΕ μοιάζει να χαϊδεύει τις ισχυρές εταιρείες προμήθειας, αφήνοντας τους αδύναμους καταναλωτές να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.
Οι δύο πρόσφατες περιπτώσεις που περιέγραψα είναι ενδεικτικές της στρεβλής ανάπτυξης στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι οι μόνες. Να δύο άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα: Οι εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 έφεραν υψηλά κέρδη στους κατασκευαστές τους, χωρίς όμως να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τους δημόσιους χώρους στην Αθήνα. Το κόστος τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα είναι σταθερά κορυφαίο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση, με ανύπαρκτο, κατά τα φαινόμενα, ανταγωνισμό.
Μια αριστερή ριζοσπαστική κυβέρνηση μπορεί να καταπολεμήσει την αθέμιτη κερδοσκοπία και την υποβάθμιση του δημόσιου χώρου βάζοντας, συχνά ανυπέρβλητα, εμπόδια στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς και σε μεγάλες επενδύσεις, αποδεχόμενη βέβαια παράλληλα ένα σημαντικά χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο για τους πολίτες – τον «λιτό βίο» που, σοφά μεν, ίσως υποκριτικά δε, είχε προάγει ένας πρώην υπουργός.
Για μια φιλελεύθερη κυβέρνηση με φιλοδοξία επανεκλογής, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Θα πρέπει να αγωνίζεται καθημερινά, με νύχια και με δόντια, για να αποδείξει σε όλους τους ψηφοφόρους, και ειδικά στις ασθενέστερες τάξεις, ότι η ελεύθερη αγορά προσφέρει χαμηλότερες τιμές και καλύτερες υπηρεσίες, ότι οι μεγάλες επενδύσεις φέρνουν οικονομική ανάπτυξη χωρίς να υποβαθμίζουν το περιβάλλον και ότι ο κρατικός προϋπολογισμός και οι φορολογούμενοι δεν είναι ο κουμπαράς τού κάθε αποτυχημένου επιχειρηματία. Θα πρέπει να μην υποκύπτει σε πιέσεις των ισχυρών, αλλά αντίθετα να ενδυναμώνει τις ρυθμιστικές αρχές και τη δημόσια διοίκηση για να υποστηρίζουν τα συμφέροντα των πολλών. Ο δρόμος είναι γνωστός· θέλει μόνο αρετή και τόλμη.
* Ο κ. Διομήδης Σπινέλλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου