Κυριακή της Ορθοδοξίας

Του Παναγιώτη Πάσχου

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας ή Θρίαμβος της Ορθοδοξίας είναι η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, και γιορτάζεται πανηγυρικά στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και σε άλλες εκκλησίες που χρησιμοποιούν το Βυζαντινό Τελετουργικό για να τιμήσουν, αρχικά, μόνο την τελική ήττα της εικονομαχίας το 843 και αργότερα, την αντίθεση σε κάθε ετεροδοξία.

Ιστορία

Παρά τη διδασκαλία για τις εικόνες που ορίστηκε στην Ζ' Οικουμενική Σύνοδο το 787, οι εικονομάχοι άρχισαν να προβληματίζουν ξανά την Εκκλησία. Μετά το θάνατο του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, ο μικρός γιος του Μιχαήλ Γ΄, με τη μητέρα του την αντιβασιλέα Θεοδώρα και τον Πατριάρχη Μεθόδιο Α΄, κάλεσε Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 843 για να φέρει ειρήνη στην Εκκλησία. Στο τέλος της πρώτης συνεδρίασης, όλοι έκαναν μια θριαμβευτική πομπή από το ναό της Παναγίας των Βλαχερνών στην Αγιά Σοφιά, επαναφέροντας τις εικόνες στον αυτοκρατορικό ναό. Αυτό συνέβη στις 11 Μαρτίου 843 (που εκείνο το έτος ήταν η πρώτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής). Η Σύνοδος αυτή, όρισε να τελείται κάθε χρόνο πανηγυρική γιορτή στην επέτειο αυτής της ημέρας και την ονόμασε «Κυριακή της Ορθοδοξίας».

Τελετουργικό

Την ημέρα αυτή, τελείται μια ειδική Θεία Λειτουργία, συνήθως, μόνο σε Καθεδρικούς ναούς και μοναστήρια. Μετά τον όρθρο ή τη Θεία Λειτουργία, γίνεται λιτανεία με εικόνες σε κάποιο προορισμένο σημείο (συχνά απλώς γύρω από τον ναό). Εν τω μεταξύ, ψάλλεται Κανόνας που αποδίδεται στον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη.

Μόλις φτάσει η πομπή στο σημείο, το Συνοδικό (διάταγμα της Συνόδου της Κωνσταντινούπολης) κηρύσσεται μεγαλόφωνα από τον διάκονο. Αυτό το Συνοδικό αρχίζει με τη μνήμη ορισμένων αγίων, ομολογητών και ηρώων της πίστεως, σε κάθε όνομα των οποίων ο λαός φωνάζει: «Αιωνία η Μνήμη!» τρεις φορές. Στη συνέχεια, ακολουθεί ένας μακρύς κατάλογος αιρέσεων κάθε είδους, σε κάθε μία για τις οποίες η απάντηση είναι: «Ανάθεμα» μία ή τρεις φορές. Αυτές οι αιρέσεις περιλαμβάνουν όλους τους μεγάλους πολέμιους της Ορθοδόξου Πίστεως (Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός, Μονοθελητισμός, Εικονομάχους κ.λπ.). Μετά έρχεται πάλι η «Αιωνία Μνήμη» σε ορισμένους ευσεβείς αυτοκράτορες, από τον Μέγα Κωνσταντίνο και μετά.

Υπάρχουν, αναπόφευκτα, διαφορές μεταξύ των Ορθοδόξων και των Ελληνόρρυθμων Καθολικών. Οι Ορθόδοξοι αποδέχονται τον Άγιο Φώτιο τον Μέγα, τον Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριο, άλλους αντιρωμαίους Πατριάρχες και πολλούς Αυτοκράτορες. Αναθεματίζουν τον Πάπα Ονώριο Α΄ ανάμεσα στους Μονοθελήτες, τους πολέμιους του Ησυχασμού. Το Συνοδικό που χρησιμοποιούν οι Ελληνόρρυθμοι Καθολικοί τείνει να παραλείπει μεγάλο αριθμό από αυτά τα ονόματα. Επίσης, υπάρχουν μικρές διαφορές μεταξύ των Συνοδικών των κατά τόπους αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.