Αλέξης Παπαχελάς: "Έρχονται δύσκολα χρόνια"

Η Αμερική δεν θα είναι η ίδια, ούτε και ο κόσμος. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν άφησε καμία αμφιβολία γι’ αυτό με την ομιλία του προχθές. Ο ίδιος πρώτα απ’ όλα είναι διαφορετικός. Καβάλησε το αντισυστημικό κύμα που έχει σαρώσει τη Δύση. Δεν μοιάζει, όμως, να το έχει κάνει απλά «επαγγελματικά», να χρησιμοποίησε δηλαδή την ακραία ρητορεία και τα συνθήματα σαν εργαλείο. Ο θυμός που έβγαινε στις προεκλογικές ομιλίες και στα περίφημα μεταμεσονύχτια tweets ήταν πολύ εμφανής και την ώρα του απόλυτου θριάμβου. Περίμεναν πολλοί ότι θα άπλωνε το χέρι σε όσους ήταν απέναντί του. Δεν το έκανε. Ίσως γιατί δεν είναι φτιαγμένος από το ίδιο σκαρί με άλλους προέδρους.


Ο τρόπος που βλέπει τον παγκόσμιο ρόλο της Αμερικής, τις εμπορικές σχέσεις, το πλέγμα ασφαλείας, τις υποχρεώσεις της, είναι ριζικά αντίθετος με αυτόν που γνωρίσαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα περάσουμε τέσσερα δύσκολα και περιπετειώδη χρόνια, στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως.


Ο προστατευτισμός θα αμφισβητήσει το σύστημα της παγκοσμιοποίησης. Η απαγκίστρωση από τις πάγιες υποχρεώσεις της Αμερικής θα δημιουργήσει ένα νέο σκηνικό, που δεν μπορούμε καν να φαντασθούμε σήμερα. Για εμάς εδώ στην Ελλάδα σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει κάποιος στον Λευκό Οίκο που θα νοιάζεται για την Ευρώπη και που θα σηκώσει το τηλέφωνο να μιλήσει στη Μέρκελ για την ανάγκη να μείνει η χώρα μας στο ευρώ. Δεν τον ενδιαφέρει η ενωμένη Ευρώπη, που είχε καταστεί βασικός πυλώνας της αμερικανικής πολιτικής.

Θα έχουμε ταυτόχρονα έναν νέο πόλεμο για την εξάρθρωση του ακραίου Ισλάμ. Και αυτή η αλλαγή θα μας επηρεάσει.

Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι η Αμερική χρειαζόταν ένα reset. Οτι, δηλαδή, είχε ανάγκη από έναν ηγέτη που θα την απελευθερώσει από τους υπερβολικούς περιορισμούς στο επιχειρείν και θα δώσει έμφαση στην παραγωγή και στη δημιουργία υποδομών.

Σύμφωνα με τη θεωρία τους, ο Τραμπ μπορεί να ενοχλεί εμάς τους Ευρωπαίους και τη... μισή Αμερική για λόγους αισθητικής, ιδεολογίας και αντίληψης για τα πράγματα, αλλά μπορεί να λειτουργήσει σαν αντίβαρο στην υπερβολική πολιτική ορθότητα και υπεροψία της αμερικανικής ελίτ. Ίσως να έχουν δίκιο, να πρόκειται για μια πιο άγρια και ακατέργαστη εκδοχή του Ρέιγκαν.

Υπάρχει όμως και μία άλλη θεωρία, σύμφωνα με την οποία η Αμερική περνάει πλέον σε φάση παρακμής, θυμίζοντας τη Ρώμη στη δύση της. Ο Τραμπ υπόσχεται την επιστροφή σε ένα ιδεατό μεγαλείο, αλλά θα είναι ο πρόεδρος που θα κάνει την Αμερική μικρή, εσωστρεφή και απόμακρη. Εκπροσωπεί, άλλωστε, ό,τι πιο «πλαστικό», ρηχό και... βιαστικό εμπεριέχει η κουλτούρα μιας μέσης Αμερικής πέρα από τις δύο ακτές της.

Είναι νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα. Ο Τραμπ μπορεί να είναι ο θυμωμένος, απρόβλεπτος πολιτικός, αλλά θα κυβερνήσει με στελέχη της Goldman Sachs και της Exxon. Το βαθύ κατεστημένο, στο Κογκρέσο και στους μηχανισμούς ασφάλειας, θα παραμείνει, και η Αμερική έως τώρα είναι μια χώρα που σέβεται τους θεσμούς.

Το σίγουρο είναι πάντως πως η Δύση θα μπει σε νέα φάση. Και τις επιπτώσεις θα τις νιώσουμε όλοι, ειδικά εμείς εδώ, που έχουμε αναδειχθεί στον ασθενέστερο κρίκο της Δύσης.