Του Leonid Bershidsky
Ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε εάν η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να αποτελεί μια "σφραγίδα" διασφάλισης της ποιότητας της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου για τα κράτη μέλη. Το μπλοκ έχει αποτύχει σαφώς να επιβάλει τις δηλωμένες αρχές του στην περιφέρειά του. Οποιαδήποτε πρόσθετη ένταξη μπορεί να τις εξασθενίσει περαιτέρω.
Τη Δευτέρα, ο Σλοβάκος δημοσιογράφος Jan Kuciak και η σύντροφός του Martina Kusnirova βρέθηκαν δολοφονημένοι - πυροβολημένοι με μία μόνο σφαίρα ο καθένας - στην πόλη όπου ζούσαν κοντά στη Μπρατισλάβα. Ο Kuciak είχε διερευνήσει μία φερόμενη φορολογική απάτη ενός μεγιστάνα στον κλάδο των ακινήτων, με συνδέσμους με τον υπουργό Εσωτερικών της χώρας καθώς και μια πιθανή σύνδεση μεταξύ της ιταλικής μαφίας και ενός συμβούλου του πρωθυπουργού Robert Fico. Είχε απειληθεί, αλλά η αστυνομία δεν έκανε τίποτα γι 'αυτό.
Ο Kuciak ήταν ο δεύτερος ερευνητικός δημοσιογράφος που δολοφονήθηκε στην ΕΕ σε λιγότερο από έξι μήνες. Πέρυσι, η Μαλτέζα δημοσιογράφος Daphne Caruana Galizia, άσπονδη εχθρός του πρωθυπουργού Joseph Muscat, ανατινάχθηκε από βόμβα σε αυτοκίνητο. Δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό ποιος διέταξε τη δολοφονία της.
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Frans Timmermans έγραψε στο Twitter ότι "σοκαρίστηκε από τη δολοφονία ενός δημοσιογράφου στην ΕΕ". Οι θάνατοι, όπως αυτός του Kuciak και της Caruana Galizia, είναι πράγματι σοκαριστικοί, αλλά δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη στον Timmermans το γεγονός ότι έλαβαν χώρα στην ΕΕ.
Αυτή τη στιγμή, ένα μεγάλο σκάνδαλο δωροδοκίας "διαρρηγνύει" το τραπεζικό σύστημα της Λετονίας. Ένας τραπεζίτης κατηγόρησε τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας Ilmars Rimsevics ότι έχει προβεί σε παράνομες δραστηριότητες. Ο Rimsevics, στο πλαίσιο της έρευνας για δωροδοκία, αρνείται να εγκαταλείψει τη θέση του, ισχυριζόμενος ότι υπάρχει συνωμοσία εναντίον του στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την αύξηση της διαφάνειας όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες χειρίζονται τους λογαριασμούς των κατοίκων εξωτερικού.
Τη Δευτέρα, ο Guardian και το Project Έρευνας Διαφθοράς και Οργανωμένου Εγκλήματος (Organized Crime and Corruption Reporting Project, OCCRP) αποκάλυψαν στοιχεία για μία "κομπίνα" ευρείας νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μέσω της εσθονικής θυγατρικής της Danske Bank. Προφανώς, η τραπεζική εποπτεία της χώρας παρουσιάζει επίσης κάποια προβλήματα.
Πέρυσι, η Διεθνής Διαφάνεια, η οργάνωση που παρακολουθεί την παγκόσμια διαφθορά, περιέγραψε τα γεγονότα στην Κροατία και την Ουγγαρία ως "το νέο πρόσωπο της διαφθοράς στην Ευρώπη. Δεν είναι το άνομο, "όλα επιτρέπονται” περιβάλλον της μετα-σοβιετικής περιόδου, αλλά η σκόπιμη διαμόρφωση των νόμων και των θεσμών για να ευνοηθεί ένα κυβερνών κόμμα και οι υποστηρικτές του - όλα με το πρόσχημα μιας εθνικιστικής, "ανελεύθερης" ατζέντας". Το 2017, η Ουγγαρία συνέχισε να παρασύρει πτωτικά τον δείκτη για την Αντίληψη της Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, αλλά το παράδειγμά της στο να εμποδίζει τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, έβαλε στον πειρασμό περισσότερες γειτονικές της χώρες, όπως η Πολωνία και η Ρουμανία, οι οποίες προσπάθησαν να καταστήσουν πιο δύσκολο για τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών να λάβουν χρηματοδότηση.
Έχουν πολλή δουλειά να κάνουν οι ερευνητικοί δημοσιογράφοι σε όλες αυτές τις χώρες, οι οποίες εντάχθηκαν στην ΕΕ κατά τα τελευταία "κύματα" επέκτασης. Και - σε αντίθεση με τον Timmermans - δεν εκπλήσσομαι που δεν αισθάνονται ακριβώς ασφαλείς. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Georgi Ezekiev, ο εκδότης της ιστοσελίδας Zov News στη Βουλγαρία, καθώς και ένας από τους δημοσιογράφους του ιστότοπου, έλαβαν απειλές θανάτου που αγνοήθηκαν από την αστυνομία. Ακόμα και στη σχετικά ήρεμη και ειρηνική Δημοκρατία της Τσεχίας, η απειλή βίας κατά των δημοσιογράφων έχει αυξηθεί, εν μέρει χάρη στη συχνά εκπεφρασμένη περιφρόνηση του προέδρου Milos Zeman για το συγκεκριμένο επάγγελμα. Πέρυσι, χαιρέτησε τους δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου με ένα ψεύτικο καλάσνικοφ με την ένδειξη "για τους δημοσιογράφους".
"Οι σταθεροί θεσμοί που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων" αποτελούν προϋπόθεση για την ένταξη στην ΕΕ. Με την ένταξη όλων των νέων μελών της δεκαετίας του 2000 – των κρατών μετά το καθεστώς κομμουνισμού καθώς επίσης και της Μάλτας και της Κύπρου (όπου το 68% των επιχειρηματιών λένε ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα, σε σύγκριση με το μέσο όρο 37% της ΕΕ) η ΕΕ δήλωνε ότι τα έθνη είχαν τέτοιους σταθερούς θεσμούς. Στα χρόνια μετά την ένταξη, οι χώρες αυτές έχουν ευημερήσει όσον αφορά στην ελευθερία, τη δημοκρατία και την ποιότητα ζωής, συχνά ξεπερνώντας τις καθιερωμένες δημοκρατίες. Αλλά ίσως δεν αρκεί μόνο αυτό, αφού κατά τη διάρκεια της δύσκολης διαδικασίας ένταξης, ίσα που έμαθαν να παρουσιάζουν τον εαυτό τους υπό το καλύτερο δυνατό φως. Σε αντίθεση με τις λίστες της ΕΕ, η δολοφονία δημοσιογράφων είναι αναμφισβήτητη απόδειξη τόσο της διαφθοράς όσο και της θεσμικής αδυναμίας. Το ίδιο ισχύει και για το λετονικό τραπεζικό σκάνδαλο.
Δεν λέω ότι τα περιφερειακά έθνη δεν θα έπρεπε να έχουν προσχωρήσει στην ΕΕ. Τα έχει ευνοήσει οικονομικά και επέτρεψε στους πολίτες τους να ταξιδεύουν, να εργάζονται και να σπουδάζουν εκτός των χωρών καταγωγής τους. Τα οφέλη της συμμετοχής στο ευρωπαϊκό εγχείρημα ήταν τεράστια. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να διαχωρίσουμε αυτά τα οικονομικά και πολιτιστικά οφέλη από την ιδέα ότι η ΕΕ είναι ένα μπλοκ που βασίζεται στις αξίες της. Για να παραμείνει ένα τέτοιο μπλοκ, πρέπει να βελτιωθεί στην επιβολή των αξιών.
Ο Timmermans επίπληξε πρόσφατα την Πολωνία για τις αμφιλεγόμενες δικαστικές μεταρρυθμίσεις της. Όσο ανησυχητικές κι αν είναι, δύσκολα θα μπορούσαν να υπονομεύσουν το κράτος δικαίου και τους δημοκρατικούς θεσμούς, συγκριτικά με τη διαφθορά και τις βίαιες συνέπειές της σε ένα μεγάλο μέρος της "νέας Ευρώπης". Οι δολοφονίες της Caruana Galizia και του Kuciak είναι αναμφισβήτητα καλύτεροι λόγοι για να διερευνηθεί το πραγματικό επίπεδο συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ από τις χώρες στις οποίες έλαβαν χώρα οι δολοφονίες.
Είναι επίσης κάτι που πρέπει να εξετάσουμε στο πλαίσιο του επόμενου προγραμματισμένου κύματος επέκτασης της ΕΕ - στα Δυτικά Βαλκάνια. Τα πρώην γιουγκοσλαβικά κράτη και η Αλβανία μπορεί να παρουσιάσουν κάθε είδους πρόοδο στις εκθέσεις της ΕΕ, αλλά το μπλοκ θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στο μέγεθος των σκιωδών οικονομιών τους, στις εκθέσεις από ομάδες όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα σχετικά με την κατάσταση στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και στα περιστατικά διαφθοράς.
Οι δολοφονίες των δημοσιογράφων δεν είναι μόνο πρόβλημα των μικρών εθνών στις οποίες έλαβαν χώρα. Πρόκειται για ένα πρόβλημα της ΕΕ, μια υπενθύμιση για το πόσο ετερογενές είναι το μπλοκ όσον αφορά βασικά κριτήρια ένταξης. Η ΕΕ χρειάζεται την ηγεσία και την πολιτική βούληση να το αντιμετωπίσει - ακόμη και -αν χρειαστεί- να αποβάλει τις χώρες που δεν μπορούν να το αποτρέψουν ή να απαντήσουν σωστά σε αυτό. Διαφορετικά, μπορεί να περιοριστεί στο καθεστώς ενός μεγάλου οικονομικού μπλοκ, χωρίς καμία σοβαρή ηθική αρχή να αναδείξει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου