Άγιο Φως

Του Παναγιώτη Πάσχου 

Το Άγιο Φως ή Φως της Αναστάσεως είναι η φλόγα («φως») που συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού και μεταδίδεται σε κάθε ορθόδοξο ναό από τον ιερέα στους πιστούς κατά την τελετή της Αναστάσεως το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου

Αρκετοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί που έχουν επισκεφθεί τα Ιεροσόλυμα πιστεύουν ότι το Άγιο Φως που μεταδίδει κάθε χρόνο στους πιστούς ο ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Ιεροσολύμων λίγο πριν τον εορτασμό της Ανάστασης στο Ναό της Αναστάσεως ανάβει με θαυματουργικό τρόπο εντός του Παναγίου Τάφου και μόνο υπό την παρουσία του ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται η τελετή της αφής, το χαρακτήριζε παλαιότερα στον ιστότοπό του ως «θαύμα, το οποίο δεν χωρά αμφισβήτηση» και ανέφερε ότι ο χώρος ελέγχεται από τους ετερόδοξους «διὰ νὰ πιστοποιήσουν ὅτι δὲν ὑπάρχει ἀναμμένον κανδήλιον ἢ ἄλλη πηγὴ φωτὸς»

Αρκετοί όμως, μεταξύ των οποίων και αρχιερείς που πρωταγωνιστούν στην τελετή, υποστηρίζουν ότι η ετήσια αφή του Αγίου Φωτός στα Ιεροσόλυμα δεν γίνεται με θαυματουργικό τρόπο και δηλώνουν ότι το θαύμα είναι ο καθαγιασμός της φυσικής φωτιάς που λαμβάνεται από την κανδήλα που εισέρχεται εντός του Πανάγιου Τάφου, και όχι το άναμμα με υπερφυσικό τρόπο σβησμένης κανδήλας ή κεριών.Μετάδοση του φωτός σε πιστούς από τον ιερέα το Μεγάλο Σάββατο ενώ ψάλλεται το τροπάριο «Δεύτε λάβετε φως».

Τελετουργικό

Στους κατά τόπους Ορθόδοξους ναούς, το φως μεταδίδει ο ιερέας-λειτουργός στους πιστούς τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου και λίγο πριν τον εορτασμό της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού, με τα λόγια:


«Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και δοξάσατε Χριστόν τον αναστάντα εκ νεκρών».

Κατόπιν, ανάβουν όλα τα φώτα του ναού, συμβολίζοντας το φωτισμό της ανθρωπότητας δια μέσου της Ανάστασης του Χριστού.

Η τέλεσή της αποτελεί προνόμιο του ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων που επαναλαμβάνεται κάθε Μέγα Σάββατο μεσημέρι στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού.

Η τελετή του Αγίου Φωτός αποτελείται από έξι στάδια:1. Σφράγισμα με μαλακό κερί της θύρας του ιερού Κουβουκλίου, και σφραγίδες εις αυτό από τον θυρωρό του Ναού, εις ανάμνησιν του: «σφραγίσαντες τὸν λίθον μετὰ τῆς κουστωδίας» (Ματθ. κζ΄ 66)
2. Ξεσφράγισμα της θύρας, είσοδος και τοποθέτηση σβηστής κανδήλας στον Πανάγιο Τάφο από τον Σκευοφύλακα και Ηγούμενο του ναού της Αναστάσεως. Στη συνέχεια άναμμα αυτής.
3. Λιτανεία Πατριάρχη και αρχιερέων, τρεις φορές γύρω από το ιερό Κουβούκλιο.
4. Είσοδος του Πατριάρχη και του Αρμένιου ιερέα στον Πανάγιο Τάφο. (Τα τελευταία χρόνια εισέρχεται και ένας εκπρόσωπος της ισραηλινής αστυνομίας)
5. Προσευχή του Πατριάρχη για τον αγιασμό του Αγίου Φωτός. Στη συνέχεια λήψη αυτού από την αναμμένη κανδήλα
6. Διαμοιρασμός του Αγίου Φωτός πρώτα από τις δύο οπές, δεξιά (από τον ορθόδοξο Πατριάρχη) και αριστερά (από τον Αρμένιο ιερέα) του Κουβουκλίου. Στη συνέχεια έξοδος Πατριάρχη και Αρμένιου ιερέα, και διαμοιρασμός του Αγίου Φωτός στους πιστούς έμπροσθεν του Κουβουκλίου.

Ιστορικά γεγονότα και αναφορές

Συστηματικές αναφορές στην αφή του Αγίου Φωτός υπάρχουν περίπου από τον 9ο αιώνα. Φαίνεται πως σχετικά με την τελετή αυτή, «η πρώτη αδιαφιλονίκητη μαρτυρία που την περιγράφει με αναγνωρίσιμη μορφή χρονολογείται από τον ένατο αιώνα. Πολλές μετέπειτα περιγραφές...δείχνουν ότι έχει διατηρηθεί ουσιαστικά χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα». Με τον τρόπο αυτό, η τελετή αφής του Αγίου Φωτός αναδεικνύει μια σπάνια περίπτωση ζωντανής παράδοσης, που επιβιώνει για τόσους αιώνες χωρίς να χαθεί στο πέρασμα του χρόνου.

Στις 3 Μαΐου 1834, 198 Ορθόδοξοι προσκυνητές έχασαν τη ζωή τους όταν προκλήθηκε πανικός κατά τη διάρκεια της τελετής της αφής του Αγίου Φωτός. Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, που κατέλαβε την Παλαιστίνη το 1831, παρακολουθούσε την τελετή και μόλις κατάφερε να διαφύγει πριν από την φυγή του πανικόβλητου πλήθους, αφού πρώτα «μερικοί από τους ακολούθους του άνοιξαν δρόμο με τα σπαθιά τους μέσα από τις πυκνές τάξεις των προσκυνητών» ενώ «οι στρατιώτες του σκότωσαν αρκετούς από τους δυστυχείς εξαθλιωμένους με τις ξιφολόγχες τους» και οι τοίχοι γέμισαν με το αίμα των ανθρώπων που είχαν χτυπηθεί από τους υποκόπανους των μουσκέτων τους